Corpus of the Chuvash language

Алӑри кӗнекене пӑрахмасӑр, урай хӑмисен хушӑкӗ тӑрӑх кӑна пусса пыма тӑрӑшса, пӳлӗм тӑрӑх ҫӳренӗ, е мӗнле те пулин тӗлсӗр-йӗрсӗр кӗвве тӑснӑ, е сӗтел хӗррине чернилпа варласа ларнӑ, е тарӑн шухӑшлӑ сӑмахсене пӗр шухӑшламасӑр-тумасӑр темиҫе хут каланӑ самантсенчен пӗринче — пӗр сӑмахпа, ӗҫлесшӗн мар пулса тӑнӑ ӑс-хакӑл, туйӑмсене парӑнса, асра юлмалли сӑнарсем шыранӑ минутсенчен пӗринче эпӗ класс пӳлӗмӗнчен тухрӑм та пӗр тӗллевсӗр пусма тӑваткӑлне антӑм.

В одну из тех минут, когда, с уроком в руке, занимаешься прогулкой по комнате, стараясь ступать только по одним щелям половиц, или пением какого-нибудь несообразного мотива, или размазыванием чернил по краю стола, или повторением без всякой мысли какого-нибудь изречения — одним словом, в одну из тех минут, когда ум отказывается от работы и воображение, взяв верх, ищет впечатлений, я вышел из классной и без всякой цели спустился к площадке.

VI сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.

Эпӗ кайран пӗлнӗ тӑрӑх, анне сывмарланнӑ кунтанпах мӗскӗннӗн улама чарӑнман Чиперкке атте патне савнӑҫлӑн ыткӑнчӗ, ун тӑрӑх сикрӗ, йынӑшкаларӗ, аллисене ҫуларӗ; анчах атте йытта айккинелле тӗртсе ячӗ те хӑна пӳлӗмне, унтан диванлӑ пӳлӗме кӗчӗ, кунти алӑк вара тӳрех ҫывӑрмалли пӳлӗме илсе кӗрет.

Милка, которая, как я после узнал, с самого того дня, в который занемогла maman, не переставала жалобно выть, весело бросилась к отцу — прыгала на него, взвизгивала, лизала его руки; но он оттолкнул ее и прошел в гостиную, оттуда в диванную, из которой дверь вела прямо в спальню.

XXVI сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.

Эпӗ вӑл вунпиллӗкмӗш ҫултанпа турӑ ҫынни пек пулма тӑрӑшнине, хӗлле те, ҫулла та ҫара уран ҫӳренине, мӑнастирсене пыра-пыра кайнине, хӑй юратнӑ ҫынсене пӗчӗк турӑшсем парса парнеленине аванах пӗлетӗп; унӑн ӑнланмалла мар сӑмахӗсене хӑшпӗрисем малашне мӗн пулассине систерни вырӑнне хураҫҫӗ; вӑл урӑхла пурӑннине нихҫан та никам та курман; сайра-хутра вӑл асанне патне кӗркелесе тухать, пӗрисем каланӑ тӑрӑх, вӑл пуян ҫынсен тивлетсӗр ывӑлӗ, таса чунлӑ ҫын; теприсем каланӑ тӑрӑх, вӑл ахаль хресчен ҫеҫ, ҫитменнине кахал хӑй.

Знаю только то, что он с пятнадцатого года стал известен как юродивый, который зиму и лето ходит босиком, посещает монастыри, дарит образочки тем, кого полюбит, и говорит загадочные слова, которые некоторыми принимаются за предсказания, что никто никогда не знал его в другом виде, что он изредка хаживал к бабушке и что одни говорили, будто он несчастный сын богатых родителей и чистая душа, а другие, что он просто мужик и лентяй.

V сыпӑк // Иван Тенюшев. Толстой Л.Н. Ача чухнехи тата ҫамрӑклӑхпа яш ӗмӗр: повеҫсем; И. Тенюшев куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1955. — 288 с.

Хырсен пурнӑҫне, хаклӑ юлташӑм, ункӑсем тӑрӑх, пирӗнне — ҫӗнӗ пӳртсем миҫе туса лартнӑ тӑрӑх шутлаҫҫӗ.

У сосны, дорогой товарищ, жизнь по кольцам считают, а у нашего брата по новым домам.

Вӗри ҫӑл // Хӗветӗр Уяр. Диковский, С. В. Калавсем; Хв. Уярпа М. Рубцов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 70 с. — 8–15 с.

Ирхине тӑрсан вӑл Леночкӑна йӑтатчӗ те унпа пӗрле парк тӑрӑх, вӑрман тӑрӑх ҫӳретчӗ.

Встав поутру, она брала Леночку и бродила с нею по парку, по лесу.

65 // Леонид Агаков. Вигдорова Ф.А. Пурнӑҫ ҫулӗ: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 484 с.

Эпӗ парк тӑрӑх, вӑрман тӑрӑх шыраса чупрӑм.

Я обегал парк, рощу.

64 // Леонид Агаков. Вигдорова Ф.А. Пурнӑҫ ҫулӗ: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 484 с.

Ачасен сӑнӗсем тӑрӑх, вӗсем тимлӗн пӑхни, ҫамкисем картланни тӑрӑх эпӗ ҫакна ӑнланатӑп: кунта определенине тӗрӗс тупнинчен ытларах — ӗҫ процесӗ хаклӑ.

По лицам ребят, по сосредоточенным взглядам и нахмуренным лбам я понимаю: тут важно не столько получить определение — важен самый процесс работы.

46 // Леонид Агаков. Вигдорова Ф.А. Пурнӑҫ ҫулӗ: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 484 с.

Ҫак сӑмахсем тӑрӑх, вӗсене мӗнле калани тӑрӑх, вӑл хӑй пӗлекен япаласене хӑй ӑшӗнче кӑна тытса пурӑнма пултарайманни, ун ҫинчен унӑн епле пулсан та ҫынсене каласа парас килни курӑнатчӗ.

И по этим словам, по тону их ясно было: ему просто невмоготу владеть чем-то самому, в одиночку, ему необходимо давать и делиться.

34 // Леонид Агаков. Вигдорова Ф.А. Пурнӑҫ ҫулӗ: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 484 с.

— Вӑрман — ӑнланса илме ҫук япала мар, — калама тытӑнчӗ Владимир Михайлович васкамасӑр, — вӑрманта ҫурҫӗре те, кӑнтӑр енне те кӑткӑ йӑвисем тӑрӑх, кайӑксен йӑвисем тӑрӑх тупма пулать.

— Лес не загадка, — заговорил Владимир Михайлович неторопливо, — в лесу всегда найдешь и север и юг — по муравейникам, по птичьим гнездам.

33 // Леонид Агаков. Вигдорова Ф.А. Пурнӑҫ ҫулӗ: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 484 с.

Сасартӑк, пӗлӗт талкӑшӗ хыҫӗнчен, такам ывӑтнӑ пек, тӳпе тӑрӑх тӗрлӗ тӗслӗ хӑю тӑрӑхӗ сарӑлса кайрӗ.

И вдруг, словно выброшенная кем-то из-за горизонта, по небу стремительно развернулась разноцветная лента.

Тавыль пурнӑҫӗнчи улшӑну // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.

Ҫавӑнпа Нина Ивановна ӑна час-часах уроксем хыҫҫӑн хӑварса касса тунӑ саспаллисем тӑрӑх, букварь тӑрӑх, ҫине тӑрсах вулама вӗрентет.

Часто Нина Ивановна оставляла Чочоя после уроков и терпеливо учила его чтению по разрезной азбуке, по букварю.

Лайӑххи ҫав тери нумай // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.

Кӗтӳҫӗсем кунӗпе тундра тӑрӑх, тусем тӑрӑх ҫапкаланса ҫӳрерӗҫ, анчах кӗтӳрен уйрӑлса кайнӑ пӑлансене тупӑймарӗҫ.

Целый день бродили пастухи по тундре, по сопкам, но отбившихся оленей не нашли.

«Ачалӑх иртрӗ пулӗ санӑн, Чочой!» // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.

Аркан ҫӗкленӗ Чочой, ытти кӗтӳҫӗсем пекех, шыв айлӑмӗсем тӑрӑх, ту айккисем тӑрӑх чупать, уйрӑлса кайнӑ пӑлансене кӗтӗве тавӑрать.

С арканом в руках Чочой, как и все остальные пастухи, бегал по речным долинам, по склонам сопок, заворачивал в стадо отбившихся оленей.

«Ачалӑх иртрӗ пулӗ санӑн, Чочой!» // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.

Вӑл ҫапла тухатса хӑтланнӑ вӑхӑтра мистер Кэмби хӑйӗн ывӑлӗсене кам хӑратнине, индианкӑна кам вӑрласа кайнине ыйтса пӗлме хӑтланса, ярангӑсем тӑрӑх, эскимоссен пӳрчӗсем тӑрӑх ҫӳреме пуҫларӗ.

А мистер Кэмби ходил в это время по ярангам и по хижинам эскимосов, пытаясь дознаться, кто перепугал его сыновей и увел девочку-индианку.

Ачасен паттӑрла ӗҫӗ // Тани Юн. Шундик Н.Е. Инҫетри ҫурҫӗрте: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1960. — 340 с.

Сывламасӑр тенӗ пек тӑракан ачасен куҫӗ умӗнче, тарӑн ҫырма урлӑ ҫинҫе кашта тӑрӑх пынӑ пекех аллисемпе сулкаласа, Колышкин ҫемҫетнӗ ҫӗр тӑрӑх пырать, Король урисен йӗрӗсем ҫине тӗп-тӗрӗс лексе пыма тӑрӑшать.

Под взглядами затаивших дыхание зрителей, балансируя так, словно он идет над пропастью по узкой жердочке, Колышкин шагает по разрыхленной земле, стараясь ступить точно в отпечатки королёвской ступни.

30 // Леонид Агаков. Вигдорова Ф.А. Пурнӑҫ ҫулӗ: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 484 с.

Халсӑрланса, анӑраса ҫитнӗскер вӑл, ҫурри ҫывӑрнӑ, ҫурри ҫывӑрман пек туять хӑйне: шухӑшӗсем унӑн пӗринчен-пӗри урлӑ-пирлӗ каҫса иртеҫҫӗ тата сасартӑках таҫталла, чунӑн тӗттӗм тарӑнӑшнелле путса анса каяҫҫӗ, унта вара ҫырлахайми ҫӑткӑн тунсӑх пытанса тӑрать, ҫавӑнтан ӗнтӗ, чун кӳтсе тарӑхни мӗнпур пек тымар-шӑнӑрсем тӑрӑх, йӳҫӗ наркӑмӑшла, ҫан-ҫурӑм тӑрӑх чупса сарӑлать.

Он жил в полусонном состоянии расслабленности и отупения: мысли его пересекали одна другую и вдруг проваливались куда-то в тёмную глубину души, где притаилась жадная тоска и откуда по всем жилам острою отравою растекалась злая горечь.

Окуров хули // Уйӑп Мишши. Горький М. Окуров хули: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 134 с.

Ҫулла хула ҫыннисем парк патне ҫитиччен кимӗпе ишсе пыраҫҫӗ е, ҫыран тӑрӑх вӗтлӗхсем витӗр пытанса ҫывхараҫҫӗ те, ҫырма енчен килсе тухаҫҫӗ, хӗлле вӗсем, пашлӑкӗсемпе чӗркенсе ларса е пичӗ-куҫӗсене кӗрӗк ҫухисем ӑшне пытарса, слобода урамӗ тӑрӑх унталла ҫунасемпе вӗҫтерсе иртеҫҫӗ.

Летом горожане являлись с реки, подъезжая в лодках к парку или крадучись берегом по кустам, зимою они проезжали слободской улицей, кутаясь в башлыках или скрывая лица воротниками шуб.

Окуров хули // Уйӑп Мишши. Горький М. Окуров хули: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 134 с.

Ҫулсеренех, ҫурхи шыв-шур тапрансан, ҫырма шывӗ Заречьери килхушшисене юхса кӗрсе тулать, урамсене илсе лартать — ун пек чухне вара слобода ҫыннисем маччана улӑхаҫҫӗ те мачча чӳречисенчен тата ҫуртсем тӑрринчи вӑлтасемпе пулӑ тытса лараҫҫӗ, тӑпсисенчен кӑларса илнӗ хапха алӑкӗсене пӗр ҫӗре ҫыхса сулӑсем тӑваҫҫӗ, ҫав сулӑсемпе урамсем тӑрӑх, юханшыв тӑрӑх ишсе ҫӳреҫҫӗ, вӑрмантан шыв юхтарса килнӗ вутӑлӑх пӗренесене тытаҫҫӗ, ҫак тупӑша пӗр-пӗринчен вӑрлаҫҫӗ, ҫӗрлесенче тата, слободана хулапа ҫыхӑнтарса тӑракан кӗперӗн карлӑкӗсене вата-вата йӑтса каяҫҫӗ.

Ежегодно в половодье река вливалась в дворы Заречья, заполняла улицы тогда слобожане влезали на чердаки, удили рыбу из слуховых окон и с крыш, ездили по улицам и по реке на плотах из ворот, снятых с петель, ловили дрова, унесённые водою из леса, воровали друг у друга эту добычу, а по ночам обламывали перила моста, соединявшего слободу с городом.

Окуров хули // Уйӑп Мишши. Горький М. Окуров хули: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1956. — 134 с.

Ӑна Бетеки ятлӑ витнӗ тӑкӑрлӑкпа илсе кайнӑ, унтан мечет тӗлӗнчен сулахаялла, чул картлашкасем тӑрӑх, сӑртсем ҫинчи кукӑр тӑкӑрлӑкӗсем тӑрӑх аялалла илсе аннӑ…

Его вели крытым переулком Бетеки, потом мимо мечети налево, по каменным ступенькам, кривым горным переулком вниз…

Ҫирӗм улттӑмӗш сыпӑк // Сергей Мерчен. Выгодская Э.И. Алжир тыткӑнӗнче: повесть. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1946. — 112 с.

Вӑл Петербурга сахал пӗлет-ха, ҫавӑнпа пушӑ вӑхӑтра хӑйӗн Оля йӑмӑкӗпе Невски проспекчӗ тӑрӑх, ҫыран хӗррипе, Ҫуллахи сад тӑрӑх ҫӳреме, хулапа, чаплӑ керменсемпе, музейсемпе паллашма юратать.

Он ещё мало знал Петербург и в свободное время любил бродить с сестрой Олей по Невскому проспекту, набережным, Летнему саду, знакомиться с городом, великолепными дворцами, музеями.

Самарти кунсем-ҫулсем // Александр Галкин. Прилежаева М. П. Ленин пурнӑҫӗ: повесть; Александр Галкин куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1977. — 255 с.