New
Тӗрӗссипе япала йӑлтах тапӑмлӑ маррипе тата сывлӑш сопротивленийӗ пуррипе япалан хӑвӑртлӑхӗ майӗпен чакса пырать те, япала вара юлашкинчен чарӑнать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла, вертикальлӗ ӳксе каялла сиксе каякан идеальнӑй тапӑмла мечкӑн энергийӗ кинетикӑлла формӑран потенциллӗ формӑна куҫнӑ пулӗччӗ тата ӑна хирӗҫле майлӑ та.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗр-пӗр ҫӳллӗшрен ӳкнӗ япала ҫӗре ҫапӑнни идеальнӑй тапӑмлӑ пулнӑ пулсан, ҫав япала сиксе кайнӑ пулӗччӗ, вара унӑн кинетикӑлла энергийӗ ҫӗнӗрен потенциллӗ энергие куҫса пынӑ пулӗччӗ; сопротивлени ҫук пулсан, япала ҫав малтанхи ҫӳллӗшех хӑпарнӑ пулӗччӗ, унтан вара пӗтӗм явлени ҫавӑн пек ылмашӑнса пынӑ пулӗччӗ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла вара пӗтӗм энергин хисепӗ улшӑнмасть.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакӑнтан ҫапла вывод тухать: япала ҫӳлелле вертикальлӗ хӑпарнӑ чухне е ирӗклӗ ӳкнӗ чухне кинетикӑлла энерги ҫавӑн чухлех потенциллӗ энергие куҫать тата потенциллӗ энерги ҫавӑн чухлех кинетикӑлла энергие куҫать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Пӗтӗм энерги:
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ӳкнин ҫулӗн кирек хӑш точкинче те, сӑмахран Н — h ҫӳллӗшре тӑракан В точкӑра, потенциллӗ энерги, кинетикӑлла энерги, мӗншӗн тесен япала С точкӑран В точкӑна ҫитсе h ҫул кайнӑ тата хӑвӑртлӑх туяннӑ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫӗре тӗртӗнсе тӑракан япалан потенциллӗ энергийӗ 0-па тан; пӗтӗм энергийӗ каллех WA = mgН пулать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Япала С точкӑран А точка патне ирӗклӗ ӳксен, унӑн А точкӑра хӑвӑртлӑхӗ v² = 2gH пулать тата кинетикӑлла энергийӗ ҫапла пулать:
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Вара чи ҫӳлти С точка тӗлӗнче потенциллӗ энерги пулать; кинетикӑлла энерги пулать; пӗтӗм энерги потенциллӗ энергипе кинетикӑлла энергин суммипе тан.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
m массӑллӑ япалана Н ҫӳллӗше пӗртикӗс хӑпартас тесен, F = mg вӑй хумалла тата унӑн йывӑрӑшне ҫӗнтерсе пыма А = mgH ӗҫ тумалла.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Механикӑлла явленисенче ҫав икӗ тӗслӗ энерги пӗр-пӗринпе мӗнле шайлашса тӑраҫҫӗ? тесе ыйтни вырӑнлӑ пулать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Эпир куртӑмӑр ӗнтӗ: вӑй тӑвакан ӗҫ хисеп енчен япалан кинетикӑлла е потенциллӗ энергийӗ улшӑннипе тан.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
59. Энерги хисепӗ улшӑнманнин законӗ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫакна астӑвас пулать: потенциллӗ энерги вӑл тӗрӗссипе кирек хӑҫан та икӗ япала та пулин пӗрлешсе ҫыхӑнса тӑрсан анчах пулать, сӑмахран — ҫӳле ҫӗкленӗ чулпа ҫӗрӗн е икӗ магнитӑн: хӑпартнӑ чулӑн потенциллӗ энергийӗ ҫинчен ҫӗр тӗлӗшӗнчен илсе, пӗр магнитӑн потенциллӗ энергийӗ ҫинчен тепӗр магнит тӗлӗшӗнчен илсе калама условно анчах юрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫапла ӗнтӗ, потенциллӗ энерги тесе пӗр-пӗрне тивекен япаласем е япалан пӗр-пӗрне тивекен частицисем пӗр-пӗрин тӗлӗшӗнчен мӗнле вырнаҫса тӑнинчен килекен энергие калаҫҫӗ.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Ҫавӑн пек потенциллӗ энерги персе, хӗссе лартнӑ е туртса тӑсса хунӑ тапӑмлӑ япаласенче пулать: сехет пружининче, пружинӑллӑ рессорӑсенче, буферсенче, тӑснӑ резинӑра, электричествӑланӑ е магнитланӑ пӗр-пӗринчен пӗр паллӑ инҫӗшре тӑракан икӗ япалара т. ыт. те.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Хуранра темиҫе атмосфера пусӑмӗпе пуснӑ шыв пӑсӗ, ӑна пӑспа ӗҫлекен машинӑн поршенӗ айне кӑларсан, хӑйӗн потенциллӗ энергийӗ шучӗпе ӗҫ тума тытӑнать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Трамвайсен, поездсен сывлӑшпа ӗҫлекен тормозӗсенче, сывлӑш почтинче, минӑсем пӑрахмалли аппаратсенче — сывлӑш вӑл ӑна хӗснине пула, урӑхла каласан, унӑн молекулисене хӑйсен вырӑнӗсенчен куҫарнине пула потенциллӗ энергиллӗ пулса тӑрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.
Тулашӗнчен тивесси чарӑнсан, молекулӑсен пӗр-пӗрне тартас вӑйӗсем молекулӑсене пӗр-пӗринчен аяккарах куҫараҫҫӗ те, япала хӑйӗн ӗлӗкхи формилле пулса тӑрать, ҫавӑнпа вара вӑл урайӗнчен сиксе каять; потенцилле энерги каллех кинетикӑлла энерги пулса тӑрать.
4. Механикӑлла энерги // А.И. Иванов, Николай Степанов. Соколов И. И. Физика курсӗ. 1-мӗш пайӗ: Механика: вӑтам шкулӑн 8-мӗш класӗ валли / И. И. Соколов ; А. И. Ивановпа Н. С. Степанов куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑвашгосиздат, 1942. — 196 с.