Corpus of the Chuvash language

Тундра тӑрӑх куҫса ҫӳрекен халӑхсен ӗлӗк хӑйсен ҫырӑвӗ пулман.

Раньше кочевые народы тундры не имели своей письменности.

Тундрӑри культурӑллӑ ӗҫ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тундра тӑрӑх куҫса ҫӳрекен халӑх пурӑнӑҫӗ ӗлӗк таврари хаяр ҫутҫанталӑкран нумай килнӗ.

Жизнь кочевого населения тундры прежде находилась в большой зависимости от окружающей его суровой природы.

Тундрӑри халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Совет Союзӗн чи ҫывӑх кӳршисем ҫаксем: хӗвеланӑҫри чикӗре — Финляндия, Германия, Венгрия, Румыния; кӑнтӑрти чикӗре — Турция, Иран (ӗлӗк Персия тенӗ), Афганистан, Китай, Тува халӑх республики, Монгол халӑх республики тата Японие пӑхӑнса тӑракан Маньчжурипе Корея; юлашкинчен, Сахалин утравӗнче эпир Японипе чикӗллӗ.

Ближайшими соседями СССР являются: на западной границе — Финляндия, Эстония, Латвия, Польша, Румыния; на южной границе — Турция, Иран (раньше назывался Персией), Афганистан, Китай, Тувинская народная республика, Монгольская народная республика и находящиеся под властью Японии Маньчжурия и Корея; наконец, на острове Сахалин мы граничим с Японией.

Пирӗн кӳршӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Мероприятие ертсе пыракансем уяв мӗнле пулса кайни ҫинчен, йӑла-йӗркепе халӑх паллисем ҫинчен, ӗлӗк ҫак уява мӗнле хатӗрленни ҫинчен, Таса Туррӑн Праҫникне мӗнле уявлани ҫинчен каласа панӑ.

Ведущие мероприятия рассказали об истории возникновения праздника, традициях и народных приметах, как в старину готовились к этому празднику, как праздновали праздник Покрова Пресвятой Богородицы.

"Пукрав Батюшка" // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/y-la-y-rke/2 ... ka-3483293

Хӑва вуллинчен явасси - авалхи ремесла, ӗлӗк ку технологипе тунӑ карҫынккасем питӗ кирлӗ пулнӑ.

Плетение из ивовой лозы — ремесло древнее, раньше в домашнем обиходе корзины, изготовленные по этой технологии, были нарасхват.

Алӑсене ӗҫ – чуна савӑнӑҫ // Галина ВАРИКОВА. https://sutasul.ru/articles/obshchestvo/ ... -n-3468717

6 Ҫурҫӗрти халӑхсем ӗлӗк мӗнле пурӑннӑ?

6. Как жили северные народы раньше?

Ненецсем епле пурӑнаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ку ӗҫ темиҫе ҫул ӗлӗк Африкӑра пӗр негр ялӗнче пулнӑ.

Это было несколько лет назад в Африке, в одном негритянском селении.

Негр ялне аркатни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Анчах ӗлӗк вӗсем тата ытларах пулнӑ.

Но раньше их было еще больше.

Тропик вӑрманӗсенчи чӗрчунсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ку ӗҫ 300 ҫул яхӑн ӗлӗк пулнӑ.

Это было около 300 лет назад.

Чиркӳ наукӑна хирӗҫ пырать // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Халӗ ҫурта унччен мӗлке ӑшӗнче пулнӑ вырӑнсене ҫутатать, ӗлӗк ҫутӑра пулнӑ вырӑнсем мӗлке ӑшнелле кӗрсе каяҫҫӗ.

Теперь свечка освещает те места, которые раньше были в тени, а освещенные раньше места теперь уходят в тень.

Кунпа ҫӗр мӗншӗн пулаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

450 ҫул ӗлӗк Колумб Европӑран Америкӑна виҫӗ уйӑх кайнӑ.

А 450 лет назад путешественник Колумб плыл из Европы в Америку три месяца.

Европӑран Америкӑна // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эсир пӗлетӗр: 400 ҫул ӗлӗк ҫӗр чӑмӑрӗ тавра ҫӳресе ҫаврӑнаканни Магеллан ҫӳревҫӗ пулнӑ.

Первым, как вы уже знаете, объехал вокруг земного шара около 400 лет назад путешественник Магеллан.

Ҫӗр тавра малтан ҫӳресе ҫаврӑнни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

400 ҫул ӗлӗк Магеллан ятлӑ ҫӳревҫӗ пӗтӗм ҫӗр тавра ҫӳресе ҫаврӑннӑ, хӑй ҫӗр тавра ҫӳренипе вӑл ҫӗр чӑнах та чӑмӑррине кӑтартса панӑ.

Путешественник Магеллан 400 лет назад объехал вокруг земли и своим кругосветным путешествием подтвердил, что земля действительно имеет форму шара.

Ҫӗрӗн формипе пысӑкӑшӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шурлӑхсем час-часах ӗлӗк кӳлӗ пулнӑ вырӑнта пулса каяҫҫӗ.

Болота часто образуются на месте озер.

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ӗлӗк кунта кӳлӗ пулнӑ.

Раньше здесь было озеро.

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шурлӑх урлӑ пынӑ чухне пулӑҫӑ шухӑшлать: «Ӗлӗк кунта шурлӑх ҫукчӗ. Кӳлӗ вӑрман хӗрнех ҫитетчӗ, халӗ хӑмӑш ӳсекен ҫӗрте таса шыв выртатчӗ. Пирӗн кӳле хӗррипе курӑк пусса пырать, пирӗн кӳлӗ шурлӑх пулать», — тет.

Пробирается по болоту рыбак и думает: «Не было здесь раньше болота. Озеро до самого леса доходило, а там, где теперь заросли камыша, была чистая гладь воды. Зарастает наше озеро у берегов и обращается в болото».

Кӳлӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑл ӗлӗк хитре пулнине унӑн хӗрӗ ҫине пӑхсан та тавҫӑрса илме пулать.

Help to translate

20. «Ан ӗненӗр ӑна, ан ӗненӗр!..» // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Ӗлӗк татса пама май ҫук тесе шутланӑ задачӑсем пур.

Help to translate

18. Малалла, малалла! // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Ӗлӗк вӗҫне тухма май ҫук тесе шутланӑ ҫулсем пур.

Help to translate

18. Малалла, малалла! // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Пурнӑҫра ҫавӑн пек чирсем пур: вӑл чирсемпе чирлесе, ӗлӗк ҫынсем вилнӗ.

Help to translate

18. Малалла, малалла! // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.