Corpus of the Chuvash language

Хӗвел ҫурҫӗрти ҫурчӑмӑра та, кӑнтӑрти ҫурчӑмӑра та пӗр пек ҫутатса тӑрать пулсан, вара ҫурпа кӗр пулаҫҫӗ.

Весна и осень бывают при таком положении земли, когда солнце одинаково освещает северное и южное полушария.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче те, ӳкерчӗк ҫинче те курӑнса тӑрать: ҫӗр ҫапла тӑнӑ чухне ҫурҫӗр полюсӗ те, ун таврашӗнчи ҫӗр те пӗрмаях мӗлкере пулаҫҫӗ.

На глобусе и рисунке видно, что при таком положении земли северный полюс и пространство вокруг него находятся все время в тени.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Глобус ҫинче те, ӳкерчӗк ҫинче те курӑнса тӑрать: ҫурҫӗр полюсӗпе ун таврашӗнчи ҫӗрсем глобус хӑйӗн тӗнӗлӗ тавра ҫаврӑннӑ чухне пӗрмаях ҫутӑра пулаҫҫӗ.

На глобусе и на рисунке видно, что северный полюс и пространство вокруг него при вращении глобуса вокруг себя все время освещены.

Ҫӗрӗн ҫулталӑкри ҫавӑрӑнӑҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӑл ҫӗр чӑмӑрне икӗ пая уйӑрать — ҫурҫӗр полушарийӗ тата кӑнтӑр полушарийӗ пулаҫҫӗ.

Она делит земной шар на два полушария — северное и южное.

Полюссемпе экватор // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ӑна ҫил-тӑвӑлсем тӗл пулаҫҫӗ, анчах мӑн пароход хумсем ҫинче тайкаланкаласа ҫеҫ пырать, хӑй ҫулӗнчен пӑрӑнмасть.

Его встречают бури, но громадный пароход только покачивается на волнах и идет, не сбиваясь с своего пути.

Европӑран Америкӑна // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шыв айӗнче вӗсем ҫӗрмеҫҫӗ, хуралса каяҫҫӗ; вӗсем пусӑрӑнса выртаҫҫӗ те торф пулаҫҫӗ.

Под водой они не гниют, а чернеют, слеживаются и превращаются в торф.

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫӗр ҫинче нумай ҫӗрте шыв тулнӑ пысӑк путӑксем тӗл пулаҫҫӗ.

Во многих местах на поверхности земли встречаются большие заполненные водой углубления.

Кӳлӗпе пӗве // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӳрем ҫӗрти пысӑк шывсем час-часах пӗчӗк шывран пуҫланса каяҫҫӗ. пӗчӗк шывсем малалла пӗрлешсе пысӑкрах шывсем пулаҫҫӗ.

Большие реки на равнинах часто начинаются маленькими ручейками. Ручейки сливаются и образуют речки и реки.

Пысӑк юханшыв // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тырӑ лайӑх пулакан ҫӗре, сухаланӑ вырӑнсене, вӗсем хӑвӑрт ҫӗмӗрсе каяҫҫӗ те пит пысӑк пулаҫҫӗ.

В хлебородных местах, где земля распахана, они растут особенно быстро и достигают громадных размеров.

Вар // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӑш чухне ҫӑлсем пит тарӑн пулаҫҫӗ — пӑхсан шывӗ те курӑнмасть.

Иногда колодцы бывают очень глубокими — заглянешь, даже воды не видно.

Ҫӑлсем (пусӑсем) // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӗчӗкҫеҫ шывсем пӗрлешсе кӗрлесе юхакан шывсем пулаҫҫӗ, вӗсем ҫул тӑрӑх, пахчари йӑрансен хушшипе юхаҫҫӗ.

Ручейки, сливаясь, образуют бурные потоки, текут по дороге, между грядами огорода.

Ҫӗр айӗнчи шыв // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Юхӑмсем пӗрлешсе пӗчӗкҫеҫ шывсем пулаҫҫӗ.

Струйки сливаются в ручейки.

Ҫӗр айӗнчи шыв // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫарансем тусем ҫинче ҫӳлте, вӑрмансем пӗтнӗ ҫӗрте пулаҫҫӗ.

Луга располагаются высоко в горах, где кончаются леса.

Ҫӗр ҫийӗпе тӗрлӗрен усӑ кураҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тусем темиҫе километр ҫӳллӗшшисем те пулаҫҫӗ.

Бывают горы и в несколько километров высоты.

Ҫӗр ҫийӗн тӗрлӗ формисем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ялан тенӗ пекех тӳремлӗхсем ҫинче тӗлӗ-тӗлӗпе ҫӳллех мар вырӑнсем — сӑртсем тӗл пулаҫҫӗ.

Обычно на равнинах бывают небольшие повышения — холмы.

Ҫӗр ҫийӗн тӗрлӗ формисем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пуринчен ытла тӳремлӗхсем тӗл пулаҫҫӗ.

Чаще всего встречаются равнины.

Ҫӗр ҫийӗн тӗрлӗ формисем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Вӗсем тата кашни колхоза хӑйӗн ҫӗрӗсене тӗрӗс пайланӑ ҫӗрте кирлӗ пулаҫҫӗ.

Они нужны каждому колхозу для правильного распределения земли.

Топографи планӗ мӗн вӑл тата вӑл мӗншӗн кирлӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта кӑшт-кашт ҫӗкленсе курӑнакан тӗмесем — сӑртсем пулаҫҫӗ.

Небольшие пригорки, возвышающиеся на ней, — это холм.

Сӑртран мӗн куратпӑр эпир // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эпир пӗр еннелле ҫаврӑнса тӑрсан, хӑш-пӗр япаласем пиртен сылтӑмра пулаҫҫӗ.

Если повернемся лицом в одну сторону — ряд предметов будет от нас вправо.

«Сылтӑм ен» е «сулахай ен» тенисем улшӑнни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ун пек взрывсем яланах кӗтмен ҫӗртен пулаҫҫӗ…

Help to translate

22. Лукашев хӑйӗн тивӗҫне пурнӑҫа кӗртет // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.