Corpus of the Chuvash language

Касмасӑр юлнӑ пӑч-пач ларакан участоксем тӑрах ҫеҫ кунта та ӗлӗк вӑрман пулнӑ тесе калама пулать.

Только по отдельным невырубленным участкам можно догадаться, что здесь когда-то тоже был лес.

Самолет ҫинчен епле курӑнать // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк ҫӳреме май пулман вырӑнсем витӗр шоссе ҫулӗсем тӑваҫҫӗ, электричествӑпа ҫӳрекен поездсем часах чупма пуҫлӗҫ.

Через непроходимые ранее леса идут шоссейные дороги, бегут электрические поезда.

Сталин ячӗпе тӑракан Шурӑ тинӗс — Балтика каналӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк Ленинградран ҫавӑнта ҫитмешкӗн 17 талӑка яхӑн кайса ҫӳренӗ, мӗншӗн тесен ун чухне Европӑн ҫурҫӗрти ҫыранӗсем тавра ҫаврӑнмалла пулнӑ.

Раньше на такое путешествие требовалось около 17 суток, так как приходилось объезжать вокруг северных берегов Европы.

Сталин ячӗпе тӑракан Шурӑ тинӗс — Балтика каналӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кунта ӗлӗк лашапа ҫӳремелли ҫулсем те, урӑх йышши юрӑхлӑ ҫулсем те пулман.

Не было здесь ни проезжих дорог, ни других удобных путей сообщения.

Сталин ячӗпе тӑракан Шурӑ тинӗс — Балтика каналӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк пӗр чун татӑкӗ те пулман вырӑнсенче халӗ вӑрман ӗҫлекенсем валли магазинлӑ, шкуллӑ, больницӑллӑ ялсем ӳсе-ӳсе лараҫҫӗ.

Там, где раньше не было ни души, вырастают целые поселки для лесорубов с магазинами, школой, больницей.

Вӑрман хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк вӑрман касакансем хӗлле пурӑннӑ ҫӗр пӳртсем вырӑнне халӗ вӑрман хатӗрленӗ ҫӗрте ҫутӑ бараксем, ҫуртсем тӑва-тӑва лартаҫҫӗ.

Вместо прежних зимних берлог, где жили лесорубы, теперь на лесозаготовках выстроены светлые бараки и дома.

Вӑрман хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ӗлӗк темӗн аслӑш чӑтлӑх вӑрмансем витӗр ҫӳремелли пӗртен пӗр ҫул — юханшывсем ҫеҫ пулнӑ.

Реки и речки были раньше единственными дорогами в лесных дебрях.

Тайгара пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тайга зонинче эвенксем (ӗлӗк вӗсене тунгуссем тенӗ), якутсем, карелсем, финсем, комисем тата вырӑссем пурӑнаҫҫӗ.

В зоне тайги живут эвенки (раньше их называли тунгусами), якуты, карелы, коми, русские.

Тайгара пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тырпул, пахча-ҫимӗҫ шӑн тӑпра ҫинче, шурлӑхра ӳсме пултарас ҫук, тесе шухӑшланӑ ӗлӗк пурте.

Да разве могут расти хлебные растения и овощи на мерзлой почве, на болоте,— так думали все.

Тундрӑри ялхуҫалӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пахча-ҫимӗҫсене унти ҫынсем ӗлӗк нихӑҫан та курман.

Овощей там не звали совершенно.

Тундрӑри ялхуҫалӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Анчах пӑлансем ӗлӗк тундрӑра хаяр ҫанталӑка пула питӗ нумай вилсе пӗтнӗ.

А между тем, олени сильно страдали прежде от суровой природы тундры.

Тундрӑра пӑлан ӗрчетесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хула таврашӗнче ӗлӗк тундрӑра пулман уй-хирсемпе пахчасем сарӑлса выртаҫҫӗ.

В окрестностях города раскинулись поля и огороды, которых раньше не было в тундре.

Нарьян-Мар — ненецсен хули // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тундра тӑрӑх куҫса ҫӳрекен халӑхсен ӗлӗк хӑйсен ҫырӑвӗ пулман.

Раньше кочевые народы тундры не имели своей письменности.

Тундрӑри культурӑллӑ ӗҫ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тундра тӑрӑх куҫса ҫӳрекен халӑх пурӑнӑҫӗ ӗлӗк таврари хаяр ҫутҫанталӑкран нумай килнӗ.

Жизнь кочевого населения тундры прежде находилась в большой зависимости от окружающей его суровой природы.

Тундрӑри халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Совет Союзӗн чи ҫывӑх кӳршисем ҫаксем: хӗвеланӑҫри чикӗре — Финляндия, Германия, Венгрия, Румыния; кӑнтӑрти чикӗре — Турция, Иран (ӗлӗк Персия тенӗ), Афганистан, Китай, Тува халӑх республики, Монгол халӑх республики тата Японие пӑхӑнса тӑракан Маньчжурипе Корея; юлашкинчен, Сахалин утравӗнче эпир Японипе чикӗллӗ.

Ближайшими соседями СССР являются: на западной границе — Финляндия, Эстония, Латвия, Польша, Румыния; на южной границе — Турция, Иран (раньше назывался Персией), Афганистан, Китай, Тувинская народная республика, Монгольская народная республика и находящиеся под властью Японии Маньчжурия и Корея; наконец, на острове Сахалин мы граничим с Японией.

Пирӗн кӳршӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Мероприятие ертсе пыракансем уяв мӗнле пулса кайни ҫинчен, йӑла-йӗркепе халӑх паллисем ҫинчен, ӗлӗк ҫак уява мӗнле хатӗрленни ҫинчен, Таса Туррӑн Праҫникне мӗнле уявлани ҫинчен каласа панӑ.

Ведущие мероприятия рассказали об истории возникновения праздника, традициях и народных приметах, как в старину готовились к этому празднику, как праздновали праздник Покрова Пресвятой Богородицы.

"Пукрав Батюшка" // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/y-la-y-rke/2 ... ka-3483293

Хӑва вуллинчен явасси - авалхи ремесла, ӗлӗк ку технологипе тунӑ карҫынккасем питӗ кирлӗ пулнӑ.

Плетение из ивовой лозы — ремесло древнее, раньше в домашнем обиходе корзины, изготовленные по этой технологии, были нарасхват.

Алӑсене ӗҫ – чуна савӑнӑҫ // Галина ВАРИКОВА. https://sutasul.ru/articles/obshchestvo/ ... -n-3468717

6 Ҫурҫӗрти халӑхсем ӗлӗк мӗнле пурӑннӑ?

6. Как жили северные народы раньше?

Ненецсем епле пурӑнаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ку ӗҫ темиҫе ҫул ӗлӗк Африкӑра пӗр негр ялӗнче пулнӑ.

Это было несколько лет назад в Африке, в одном негритянском селении.

Негр ялне аркатни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Анчах ӗлӗк вӗсем тата ытларах пулнӑ.

Но раньше их было еще больше.

Тропик вӑрманӗсенчи чӗрчунсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.