Corpus of the Chuvash language

Кунта темиҫе пысӑк завод, вӗсем ҫак вырӑнти чӗртаварсенчен ҫӗре ҫӗнетмелли удобренисем тӑваҫҫӗ.

Это несколько больших заводов, вырабатывающих из местного сырья разнообразные удобрения.

Березники // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑл хут, тӗрлӗрен хими продукчӗсем тунӑ ҫӗре каять.

Он идет на изготовление бумаги, различных химических продуктов.

Вӑрман хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫавӑн пек сивӗсем чухне термометрти ртуть шӑнса ларать, тимӗр пӑтракланать, йывӑҫсем шатӑртатса хуҫӑлаҫҫӗ, кайӑксем вӗҫсе пынӑ ҫӗртех шӑнса вилеҫҫӗ те ҫӗре персе анаҫҫӗ.

Во время таких морозов ртуть в термометре замерзает, железо делается хрупким, деревья ломаются с треском, птицы замерзают на лету и падают на землю.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫулла кунта хӗвел тундрӑринчен ҫӳлерех хӑпарать, ҫӗре те хытӑрах ӑшӑтать.

Летом здесь солнце выше поднимается и сильнее прогревает землю.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Самолет ҫӗре анса ларсан, эпӗ кӑшт ҫеҫ палӑракан пӗр ансӑр сукмакпа тайга ӑшнелле кӗрсе кайрӑм.

Когда самолет снизился, я пошел по узкой, еле заметной тропе внутрь тайги.

Тайга ҫийӗнче тата тайгара // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пӗр ҫӗртен тепӗр ҫӗре унта нимрен ытла пӑлансемпе тата йытӑсемпе ҫӳреҫҫӗ.

Сообщение между различными пунктами тундры производится главным образом на оленях и собаках.

Тундрӑри ҫулйӗрсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Взрыв туса ҫӗре сиктернӗ сасӑсем ухлатса кӗрӗслетеҫҫӗ, инҫете янлата-янлата каяҫҫӗ.

Глухо ухают и перекатываются эхом взрывы.

Тундрӑри ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласене тӗпчесе пӗлесси тата вӗсене кӑларасси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пуринчен хакли — Хибин апатичӗ, унтан ҫӗре ҫӗнетмелли лайӑх удобрени тӑваҫҫӗ.

Особенно ценным оказался хибинский апатит, из которого получается хорошее удобрение для почвы.

Тундрӑри ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласене тӗпчесе пӗлесси тата вӗсене кӑларасси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗрлӗ чумсем таҫти инҫетри ҫӗре те ҫитеҫҫӗ, пӗр вырӑнтан тепӗр вырӑна ҫӳресе, вӗсем унти халӑх хушшине совет культурин пуҫламӑшӗсене сараҫҫӗ.

Красные чумы пробираются в самую глушь, переезжают с места на место и разносят начатки советской культуры.

Тундрӑри культурӑллӑ ӗҫ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пӑлансем пӗр вырӑнта ягеле ҫисе пӗтерсен, ненецсем тепӗр ҫӗре куҫаҫҫӗ.

Съедят олени ягель — и ненцы перекочевывают на новые пастбища.

Ненецсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Анчах вӑл кӑнтӑрла та ҫӳле хӑпармасть, ҫӗре лайӑх ӑшӑтаймасть.

Но невысоко поднимается оно даже в полдень и слабо прогревает землю.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пароход путнӑ, ҫынсем йӗри-тавра пӑр выртакан пушӑ ҫӗре пӗр хӳтлӗхсӗр тӑрса юлнӑ.

Пароход затонул, и люди остались без крова среди ледяной пустыни.

«Челюскин» похочӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ку кунсенче Айрат Рахматуллин Бирск районне кӗрекен Силантьево ялӗнчи фельдшерпа акушер пунктне уҫнӑ ҫӗре хутшӑннӑ.

Накануне Айрат Рахматуллин принял участие в торжественном открытии ФАПа в селе Силантьево Бирского района.

Ҫӗнӗ медицина учрежденийӗсем уҫӑлӗҫ // Надежда Родионова. https://ursassi.ru/news/novosti/2023-10- ... -l-3489900

Уяв ятне ҫӗре витекен пирвайхи юрпа ҫыхӑнтараҫҫӗ, хӗллехи сивӗсем ҫывӑхрине кӑтартса параҫҫӗ.

Название праздника связывают с первым снегом, который покрывает землю, указывая на близость зимних холодов.

"Пукрав Батюшка" // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/y-la-y-rke/2 ... ka-3483293

РФ Президенчӗ Владимир Путин ытларикун, октябрӗн 17- мӗшӗнче, икӗ кунлӑх визитпа Китая ҫитнӗ, ун шайӗнче вӑл «Пӗр пояс - пӗр ҫул» форума уҫнӑ ҫӗре хутшӑнать те икӗ енлӗ тӗлпулу ирттерет.

Президент РФ Владимир Путин во вторник, 17 октября, прибыл в Китай с двухдневным визитом, в рамках которого он примет участие в открытии форума «Один пояс — один путь» и проведет ряд двусторонних встреч.

Владимир Путин Пекин хулине икӗ кунлӑх визитпа килнӗ // Ҫутӑ ҫул. https://sutasul.ru/articles/politika/202 ... ln-3481503

Форума уҫнӑ ҫӗре Пушкӑртстан Пуҫлӑхӗ Радий Хабиров, республикӑн вице-премьерӗ Ирек Сагитов тата регионти спорт министрӗ Руслан Хабибов килсе ҫитнӗ.

На открытие форума приехали Глава Башкирии Радий Хабиров, вице-премьер республики Ирек Сагитов и министр спорта региона Руслан Хабибов.

Владимир Путин 2024 ҫулта Ӗпхӳ хули 450 ҫул тултарни ҫинчен тӗнчери ҫӗршывсене каласа панӑ // Юрий СНЕГОПАД. https://ursassi.ru/news/sport/2023-10-19 ... an-3485174

Раҫҫей Президенчӗ Владимир Путин паян Пермь хулинче иртекен XI «Раҫҫей - спорт патшалӑхӗ» Пӗтӗм тӗнчери форума уҫнӑ май Раҫҫейри регионсене тата ют ҫӗршыв представителӗсене Ӗпхӳ хули 450 ҫул тултарнӑ ҫӗре ҫитсе курма йыхравланӑ.

Президент России Владимир Путин сегодня в Перми на открытии ХI Международного форума «Россия — спортивная держава» пригласил российские регионы и представителей зарубежных стран в Уфу на 450-летие столицы Башкирии.

Владимир Путин 2024 ҫулта Ӗпхӳ хули 450 ҫул тултарни ҫинчен тӗнчери ҫӗршывсене каласа панӑ // Юрий СНЕГОПАД. https://ursassi.ru/news/sport/2023-10-19 ... an-3485174

Кашни гуманитари пулӑшӑвне, посылкӑсене пухнӑ ҫӗре хутшӑннӑ, вӗсем хӑйсен ӗҫӗсемпе чӑн-чӑн патриотсем пулнине кӑтартса панӑ.

Участвовали в каждом сборе гуманитарной помощи, посылок, они своими делами доказали, что настоящие патриоты.

Пӗрле ытларах тума пултаратпӑр // Галина ВАРИКОВА. https://sutasul.ru/articles/obshchestvo/ ... -r-3475759

Сапла эсир вӗсене пурнӑҫлас ҫӗре тепӗр утӑм тӑватӑр.

Тем самым вы сделаете еще один шаг к их реализации.

38-мӗш эрнери гороскоп // Софья Савнеш. Чӑваш халӑх сайчӗ

Ҫынсем ҫӗре сухаланӑ, вӑрмансене каснӑ, тискер кайӑксене, вӗҫен кайӑксене тытнӑ, ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласене чавса кӑларнӑ.

Люди распахивают земли, рубят леса, охотятся на зверей и птиц, добывают полезные ископаемые.

Ҫурҫӗр енчи вӑтам тӑрӑхра ҫӗршыв пуянлӑхӗпе епле усӑ кураҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.