Corpus of the Chuvash language

Пушӑ хирти ӳсентӑрансене яланах хӑйӑр пӗтерсе лартма хӑтланать.

Пустынным растениям постоянно угрожают пески.

Пушӑ хирсенчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Яланах вырӑнтан-вырӑна куҫса ҫӳресен, выльӑх-чӗрлӗх хуҫалӑхне хӑпартма май килмест.

Но нельзя поднять скотоводческое хозяйство при постоянных перекочевках с места на место.

Совет влаҫӗ ҫеҫенхирте куҫса ҫӳрекенсен пурӑнӑҫне аванлатас тӗлӗшпе тата ҫеҫенхирте выльӑх ӗрчетес ӗҫе хӑпартас тӗлӗшпе мӗн туни // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Днепр шывне пайӑн-пайӑн йывӑҫ хӳмесемпе пӳлсе илсе, шывне уҫла-уҫла кӑларса тӑкмалла пулнӑ: ҫавӑн пек хӳмесем ӑшӗнче вара рабочисен яланах шикленсе ӗҫлемелле пулнӑ: шавласа юхакан шыв, хӳмесем ӑшне кӗрсе кайса, пӗтӗм ӗҫе тата ӗҫлекенсене хӑйсене те пӗр самантрах пӗтерсе хума пултарнӑ.

Приходилось отгораживать по частям реку деревянными перемычками (загородками), выкачивать из них воду и работать в таких перемычках под постоянной угрозой, что бушующие потоки воды ворвутся внутрь и уничтожат и всю работу и самих работающих.

Днепр ҫинчи электричество станцийӗ (Днепрогэс) // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Донбасс яланах хальхи пек пулман.

Не всегда Донбасс был таким, как сейчас.

Ӗлӗкхипе хальхи Донбасс // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫӗре пӗлсе, тӑпрара яланах нӳрӗк пулмалла ӗҫлеттерсе тӑрассишӗн кӗрешеҫҫӗ.

Ведется борьба за такую обработку полей, которая сохраняла бы в почве влагу.

Уяр ҫанталӑкпа кӗрешесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫавӑнпа та вӗсем яланах кулаксемпе помещиксен пусмӑрӗнче, ҫавсен куҫӗнчен пӑхса пурӑннӑ.

А поэтому они были в постоянной кабале у кулаков и помещиков.

Октябрьти социализмлӑ Аслӑ революциччен хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирсенче хуҫалӑх мӗнле пулнӑ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Нумайӑшӗн вӗсен выльӑх-чӗрлӗх те пулман, ҫӗр ӗҫлемелли кирлӗ хатӗрсемпе машинӑсем те пулман, ҫитменнине тата хресченсем яланах кулаксемпе помещиксен пусмӑрне тӳссе, вӗсен куҫӗнчен пӑхса пурӑннӑ.

У многих не было скота, не было нужных земледельческих орудий и машин, и ко всему этому крестьяне находились в постоянной кабале у кулаков и помещиков.

Ялхуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Нумаях та пулмасть Игарка строителӗсем хӑйсен палатки умне кӑвайт хумасӑр тата хурал тӑратмасӑр выртса та ҫывӑрайман: ҫӗрле яланах упа пырса тапӑнма пултарнӑ.

Еще недавно строители Игарки не могли спать без костров и сторожей у палатки: ночью всегда можно было ждать нападения медведя.

Игарка — полярти порт // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пирӗн вӑрман яланах ютҫӗршыври сутӑҫсене илӗртсе тӑнӑ.

Наш лес всегда привлекал внимание иностранных торговцев.

Вӑрман хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗҫен кайӑксенчен унта яланах ӑсансем, карӑксем тата пӑчӑрсем пурӑнаҫҫӗ; вӗсем ҫулҫа, ҫырла ҫисе тӑранса пурӑнаҫҫӗ, хӗлле йывӑҫ вӑррисемпе папаккисене ҫиеҫҫӗ.

Из птиц в тайге постоянно живут тетерева, глухари и рябчики; они питаются листвой и ягодами, зимой — семенами и почками.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Шыв виткӗҫрен яланах аялалла сӑрхӑнса тӑрса, тӑпраран тутлӑхлӑ япаласене илсе каять.

Вода из подстилки постоянно просачивается вниз и уносит из почвы питательные вещества.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Лӑсӑллӑ вӑрманта тӑпра ҫинче яланах тӑкӑннӑ лӑсӑ выртать.

Почва в хвойном лесу всегда усыпана опавшей хвоей.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кунта яланах ҫурма-тӗттӗм тата нӳрӗ пулать, сывлӑш та чӗрӗ.

Здесь всегда полумрак, влажно и сыро.

Тайгари ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсен яланах пӗр йышши апат: пулӑ, пӑлан какайӗ тата тинӗсри тискер кайӑксен какайӗ пулнӑ.

Пища их была однообразна — рыба, оленина и мясо морских зверей.

Тундрӑри ялхуҫалӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Треска пулӑ яланах пысӑк кӗтӳпе пырать.

Треска идет обычно густой полосой —

Пулӑ промыслисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Эсӗ вара вӗсене лӑплантарӑн: «Ҫӑлтӑрсемпе пӗрле кулма эпӗ яланах хавас!»

А ты им скажешь: «Да, да, я всегда смеюсь, глядя на звезды!»

XXVI // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Эсӗ маншӑн яланах тус пулӑн.

Ты всегда будешь мне другом.

XXVI // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Ылтӑнпа эрешленнӗ тулӑ пусси мана яланах сан пирки аса илтерсе тӑрӗ.

Золотая пшеница станет напоминать мне тебя.

XXI // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Хам патӑмра манӑн ытарайми чечекӗм пурччӗ, пирӗн калаҫу яланах ун сӑмахӗпе пуҫланатчӗ…»

Дома у меня был цветок, моя краса и радость, и он всегда заговаривал первым».

XIX // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.

Хунарҫӑсем яланах вӑхӑта тӗп-тӗрӗс тытса пырса, черете пӑсмасӑр тухнӑ «сцена» ҫине.

И никогда они не ошибались, никто не выходил на сцену не вовремя.

XVI // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.