Corpus of the Chuvash language

Ӑна тума ҫакӑн пек майлаштарӑр: Полушари карттисем ҫине витӗр курӑнакан хут хурӑр та унта ӳкернӗ типҫӗр пайӗсене йӗрлесе тухӑр.

Сделайте это следующим образом: наложите лист прозрачной бумаги на карту полушарий и перечертите нарисованные на ней части света.

Полушари карттисене астуса юлмалли ӗҫ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта тата халӑх пит йышлӑ пурӑнакан пысӑк ҫӗршыв пур — вӑл Китай.

В нем лежит очень населенная страна — Китай, борющийся с японскими захватчиками.

Ҫурҫӗр енчи вӑтам тӑрӑхри чи паллӑ государствӑсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта та кунта шурлӑхсем темиҫешер километр тӑсӑлса выртаҫҫӗ.

На целые километры протянулись в разных местах болота.

Тайгара // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

3. Эсир хӑвӑр таврари вырӑна экскурсие кайӑр та унта ӳсекен йывӑҫ-курӑкпа паллашӑр.

3. Ознакомьтесь на экскурсии с растительностью окружающей местности.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта та вӑрмансем, ҫеҫенхирсем, ӗмӗр ешӗл йывӑҫ-курӑксем пур.

Там тоже есть леса, степи и вечнозеленая растительность.

Поляр ункинчен тропик патне самолетпа кайни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Сивӗ тӑрӑхран ҫӗршыв мӗн чухлӗ инҫе, шӑрӑх патне вӑл мӗн чухлӗ ҫывӑх, ҫавӑн чухлӗ унта климат ҫемҫерех, хӗл кӗскерех те ӑшӑрах пулать, ҫу вӑрӑмрах та шӑрӑхрах пулать.

Чем дальше от холодного пояса и ближе к жаркому, тем климат становится мягче, тем короче и теплее становится зима, тем длиннее и жарче становится лето.

Вӑтам тӑрӑхсенчи ҫутҫанталӑк // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта тарӑхтаракан вӑрӑмтунасем ҫук, кунта вӗсем пуҫ тӑрринче пӗлӗт пек вӗҫсе ҫӳреҫҫӗ, пӗр вырӑнта тӑп тӑма памаҫҫӗ.

Там нет надоедливых омаров, которые тучами носятся над головами и не дают стоять на месте.

Ненецсем епле пурӑнаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта этеме те, пӑлансене те канлӗх паман вӑрӑмтуна таврашӗ те ҫук.

Там нет комаров, которые не дают покоя ни человеку, ни оленю.

Ненецсем епле пурӑнаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тундрӑра йывӑҫсем ӳсме пултараймаҫҫӗ, унта вӗтӗ ҫулҫӑллӑ лутра хурӑнсем тата ҫырла тӗмӗсем — кӗтмел, морошка, голубика, шур ҫырли тӗмӗсем анчах ӳсеҫҫӗ.

Деревья в тундре не могут расти, а растут только низенькая карликовая березка с маленькими листочками, ягодные кустарники: брусника, морошка, голубика и клюква.

Тундра // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта ҫын пурӑнмасть, мӗншӗн тесен Антарктидӑри ҫӗр ҫулталӑкӗпех юрпа пӑр айӗнче выртать.

Совсем не населенная людьми: земля круглый год покрыта снегом и льдом.

Кӑнтӑр полюсӗ патӗнче мӗн пур // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

1937-мӗш ҫулта май уйӑхӗнче советӑн тӑватӑ пысӑк самолечӗ, Совет Союзӗн геройӗ О. Ю. Шмидт ертсе пынипе, полюса вӗҫсе ҫитнӗ те пӑр ҫине анса ларнӑ, унта наука ӗҫне тумалли хатӗрсене, палаткӑсене тата ҫурҫӗрте хӗл каҫма мӗн кирлисене пушатса хӑварнӑ.

В мае 1937 г. четыре огромных советских самолета, под начальством героя Советского Союза О. Ю. Шмидта, прилетели к полюсу, опустились на льдину и выгрузили там научные приборы, палатки и все необходимое для полярной зимовки.

Ҫурҫӗр полюсӗ патне // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӑшпӗрисем ҫеҫ полюс патне ҫитнӗ, анчах нихӑшӗ те унта наука ӗҫне тӑвайман.

Только некоторые из них достигли полюса, но никому не удалось произвести там научных исследований.

Ҫурҫӗр полюсӗ патне // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Пӗрисем карапсемпе кайнӑ, теприсем ҫунасене йытӑсем кӳлсе, виҫҫӗмӗшсем сывлӑшра вӗҫсе унта ҫитме тӑрӑшнӑ.

Одни плыли на кораблях, другие пробирались с собачьими упряжками, третьи летели по воздуху.

Ҫурҫӗр полюсӗ патне // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта пӑр ҫинче вак евӗрлӗ шӑтӑксем пулнӑ.

Здесь были отдушины во льду.

Эскимоссем кайӑка ҫӳрени // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эскимоссем пӗрмаях вӑхӑта унта ларса ирттереҫҫӗ.

Эскимосы проводят на ней все время.

Поляр ҫӗрӗсенче ҫынсем мӗнле пурӑнаҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Эпӗ унта, ватӑлса ҫитнӗ Убану чӳлмекҫӗ пӳртӗнче, тропик вӑрманӗ витӗр тухса ӗшеннӗ хыҫҫӑн канаттӑмччӗ.

Я отдыхал здесь после утомительного перехода по тропическому лесу в хижине старого гончара Убану.

Негр ялне аркатни // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Шӑрӑх ҫӗрте пурӑнакан халӑхсене пурӑнма юлашки 50 — 70 ҫул хушшинче, унта Европӑран капиталистсем пырса кӗнӗренпе, пит йывӑр пулса кайрӗ.

Особенно тяжело стало жить народам жарких стран последние 50–70 лет, когда там появились европейцы-капиталисты.

Тропик тӑрӑхӗнчи халӑхсен пурӑнӑҫӗ епле // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тропик тӑрӑхӗнче хӗвел хӗртсе пӑхать, унта пурӑнакан ҫынсене ӑшӑ кил-ҫурт та, ӑшӑ тумтир те кирлӗ мар.

Жарко греет в тропическом поясе солнце, и жители не нуждаются там ни в теплых жилищах, ни в теплой одежде.

Тропик тӑрӑхӗнче мӗнле халӑхсем пурӑнаҫҫӗ, вӗсем мӗн ӗҫлеҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ялта шӑпах пулать; унта никам та ҫук пек туйӑнать.

Мертвая тишина воцаряется в деревне; кажется, что в ней никого нет.

Негр ялӗнчи кун // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Унта ҫӗрле выльӑх-чӗрлӗхе хупаҫҫӗ.

Здесь помещается ночью скот.

Негр ялӗнчи кун // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.