Corpus of the Chuvash language

Кировск хули пуҫланса кайни нумаях та пулмасть, ҫапах та унта темиҫе фабрика, завод, чулҫуртсем, темиҫе больница, шкулсем, клубсем, библиотекӑсем тата калаҫакан пысӑк кино ҫурчӗ пур.

Город Кировск построен совсем недавно, а в нем уже есть несколько фабрик и заводов, большие каменные здания, больницы и лечебницы, школы, клубы, библиотеки и большое звуковое кино.

Тундрӑри ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласене тӗпчесе пӗлесси тата вӗсене кӑларасси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта пирӗн тискер кайӑк тиресене хавассӑнах илеҫҫӗ.

Охотно покупаются там наши меха.

Мамӑк тир промысли // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта пӑлансене чиртен сыватаҫҫӗ тата чиртен сыхлакан прививкӑсем тӑваҫҫӗ.

где оленей лечат и делают им предохранительные прививки.

Тундрӑра пӑлан ӗрчетесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пӑлан ӗрчетекен станцисем тунӑ, унта специалистсем пӑлан пурӑнӑҫне тата унӑн чирӗсене сӑнаса вӗренеҫҫӗ.

Устроены оленеводческие станции, где специалисты изучают оленя,

Тундрӑра пӑлан ӗрчетесси // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта культбазӑсем тӑваҫҫӗ.

Там создаются культбазы.

Тундрӑри культурӑллӑ ӗҫ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Купецсем тундрӑна унта кирлӗ таварсем — кайӑка ҫӳремелли хатӗрсем, ҫӑнӑх, тӑвар, спичка ҫеҫ мар илсе пынӑ, вӗсем хӑйсемпе пӗрле эрех те илсе пынӑ.

Купцы приезжали не только с нужными в тундре товарами — с охотничьими принадлежностями, мукой, солью, спичками, но привозили с собой водку.

Ҫаратакан купецсем вырӑнне факторисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Йытӑ унта пӑлан вырӑнне пулать.

Она заменяет им оленя.

Луораветлансем (чукчасем) // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта вӑрмансем ҫук, мӗншӗн тесен унта ҫӗр тарӑн ӑшӑнаймасть.

Нет в ней лесов, так как земля здесь оттаивает на небольшую глубину.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тундра зони пӗтӗмпе пекех поляр ункин леш енче выртать, унта хӗлле хӗвел темиҫе кун хушши, темиҫе уйӑх хушши те пӗртте курӑнмасть.

Почти вся зона тундры лежит за полярным кругом, где зимой солнце по нескольку дней и даже месяцев совсем не показывается.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пӑлан кӗтӗвӗсем, антрава ернӗ пек уҫӑ вырӑнсенелле чупаҫҫӗ: унта ҫил вӗрнипе вӑрӑмтуна сахалрах.

Стада оленей, как безумные, бежали на открытые места, где комаров было меньше, так как их относило ветром.

Ҫулла тундра тӑрӑх сӳрени // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫав юхӑм пулман пулсан, Европӑн ҫурҫӗр енӗ пӑрпа витӗнсе ларнӑ пулӗччӗ, хаяр сивӗ унта мӗн-пур пурӑнӑҫа пӗтернӗ пулӗччӗ.

Не будь этого течения, север Европы был бы загроможден льдами, лютый холод сковал бы там все живое.

Ҫурҫӗрти поляр облаҫӗ пирӗн ҫанталӑка улшӑнтарни // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑл унта тӗтре, тӑман витер пырса ҫитнӗ.

Прорвавшийся через туман и пургу.

«Челюскин» похочӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Пӑрсем хӗссе лартнипе унта нумай карап, кимӗ пӗтнӗ.

Много погибло в них судов, затертых льдами.

Ҫурҫӗрти тинӗс ҫулӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кола ҫурутравӗн ҫурҫӗрти ҫыран хӗрринче пулӑҫӑ ҫурчӗсем, пулӑ базисем ӑҫта кирлӗ унта сапаланса лараҫҫӗ.

На северном берегу Кольского полуострова в разных местах разбросаны рыбачьи становища, рыбные базы.

Пулӑ промыслисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫав пуянлӑхсемпе усӑ курмашкӑн Совет правительстви унта полярти промысла хуҫалӑхне майлаштарса пырать.

Для использования этих богатств советское правительство налаживает здесь полярное промысловое хозяйство.

Полярти промысла хуҫалӑхӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Халӗ ӗнтӗ унта темиҫе ял, вӗсенче шкулсем, больницӑсем пур.

Теперь там несколько поселков со школами и больницами.

Новая Земля ҫинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Промышленниксем хӑйсен килӗсене таврӑннӑ та — Новая Земля ҫинче промысла аван, унта Вылка кайӑк тытса пурӑнать, тесе каласа кӑтартнӑ.

Вернулись промышленники в тундру и рассказали о том, что на Новой Земле хороший промысел, что там живет и промышляет Вылка.

Новая Земля ҫинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хальрех ҫеҫ унта этем пурӑнма пуҫланӑ.

Только недавно стали на них селиться люди.

Поляр утравӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

ССР Союзӗ ҫурҫӗртен кӑнтӑралла пит анлӑн сарӑлса выртнӑ пирки унта темӗн тӗрлӗ ҫутҫанталӑк та пур.

Так как СССР имеет большое протяжение с севера на юг, то природа его очень разнообразна.

II. ССР Союзӗн ҫутҫанталӑкӗпе халӑх пурӑнӑҫӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унсӑрӑн ӳт-кӗлеткеме эпӗ унта илсе ҫитерейместӗп, ытла та йывӑр вӑл.

Мое тело слишком тяжелое. Мне его не унести.

XXVI // Юрий Артемьев. Сент-Экзюпери Антуан де. Пӗчӗкҫеҫ принц: аллегориллӗ повесть-юмах. — Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 2017. — 64 с.