Corpus of the Chuvash language

Ҫав шӑтӑкра вӑл така тирӗсем сарнӑ, унта йывӑҫ чӗрессемпе турӑхпа чӑкӑт ларать.

В этой пещере были разостланы бараньи шкуры, стояли деревянные ведерки с кислым молоком и сыром.

Кавказ тӑвӗсем хушшинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Анчах унта та ҫынсем пурӑнаҫҫӗ.

Но и здесь живут люди.

9. Тусем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Батуми вӑл — промышленноҫлӑ центр тата паха йышши тропикҫум ӳсен-тӑранӗсене лартса ӳстерекен центр та пулса тарать: унта чей, апельсин, мандарин, лимон тата техникӑра кирлӗ ӳсентӑрансем нумай лартса тӑваҫҫӗ.

Батуми — промышленный центр и центр выращивания ценных подтропических растений: чая, апельсинов, мандаринов, лимонов и многих технических растений.

Батуми // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Халӗ правительство постановленийӗ тӑрӑх, унта 350 пин гектар ҫӗр лаптӑкӗ ҫинче заповедник тунӑ.

Теперь, по постановлению ЦИК, здесь учрежден заповедник площадью в 350 тысяч гектаров.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта урӑх йышши йывӑҫсем ӳсеҫҫӗ.

Появляются другие породы деревьев.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Уя сухалама пӑрахсан, пӗр-икӗ ҫултанах унта 2 м ҫӳллӗш упасарри е 5—6 м ҫӳллӗш вӑрман ӳссе ларать.

Заброшенное поле в 1—2 года зарастает папоротником в 2 м или лесом в 5—6 м высоты.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Иҫӗм ҫырли пахчи ту айккинче кӑнтар енче ларать — унта хӗвел ҫутти нумайрах пирки сахӑрлӑ иҫӗм ҫырли лайӑхрах пиҫет.

Виноградник раскинулся на южном склоне горы — здесь больше солнца и лучше созревают сахаристые сорта винограда.

Крымӑн кӑнтӑрти хӗрринчи иҫӗм ҫырли пахчисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта калтасемпе ҫӗленсем нумай, анчах вӗсене курма ҫӑмӑлах мар.

Здесь много ящериц и змей, но заметить их нелегко.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Крымра чӗрчун тӗнчи чухӑн, чӗрчунсене унта ҫын пит тытса пӗтернӗ.

Животный мир в Крыму беден, он сильно истреблен человеком.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта ту ҫинчи ешӗл симӗс ҫарансем сарӑлса выртаҫҫӗ.

Они покрыты зеленым ковром горных лугов.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Час-часах унта ҫумӑрсем ҫӑваҫҫӗ, ҫав вӑхӑтрах тинӗс хӗрринче шӑрӑх, типӗ ҫанталӑк тӑрать.

Часто там идут дожди, в то время как на побережье жарко и сухо.

Ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта халӑх нимӗнрен ытла ҫӗр ӗҫӗпе пурӑнать — садсем ларта-ларта ӳстерет, ҫӗрмамӑкӗ нумай акать.

Оно занимается главным образом земледелием — разводит сады, сеет много хлопка.

Пушӑ хирсен зонинче пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Анчах унта та халӑх пур.

Но и там есть население.

Пушӑ хирсен зонинче пурӑнакан халӑх // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Шыв хӗррисем тӑрӑх хӑмӑшсем, тростниксем тата йывӑҫсем пит ҫӑра ӳссе ларнӑ, унта чӑтлӑх.

Вдоль берегов тянутся густые заросли камыша, тростника и деревьев.

Пушӑ хирсенчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта Кара-Кум тата Кызыл-Кум ятлӑ хӑйӑрлӑ пушӑ хирсем урлӑ икӗ пысӑк шыв ҫеҫ юхса каҫса, Арал тинӗсӗ хӗррисем патне ҫитеҫҫӗ.

Только две большие реки пересекают песчаные пустыни Кара-кум и Кызыл-кум и доходят до берегов Аральского моря.

Пушӑ хирсенчи ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Анчах унта шывӗ пит сахал, — каравана пӗрре тӑраниччен ӗҫме те ҫитмерӗ.

Но воды в нем было так мало, что ее не хватило даже, чтобы напоить караван.

Пушӑ хирпе // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хальхи вӑхӑтра унта консерва тӑвакан пысӑк заводсем, холодильниксем тата пулӑҫӑ киммисепе тӑвакан заводсем тӑва-тӑва лартнӑ.

В настоящее время здесь выстроены большие консервные заводы, холодильники, заводы, на которых строятся ловецкие суда.

Пулӑ промыслисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта хаклӑ йышши пулӑ нумай тытаҫҫӗ.

Здесь вылавливают много ценной рыбы.

Пулӑ промыслисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫапла майӗпе типӗ ҫеҫенхир сӑнӗ-пичӗ улшӑнса пырать, унпа пӗрлех унта халӑх пурӑнӑҫӗ те улшӑнса пырать.

Так постепенно изменяются сухие степи, изменяется вместе с этим и жизнь населения.

Ҫӗр айӗнчи усӑллӑ япаласемпе промышленность // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Халӗ унта выльӑх-чӗрлӗх ӗрчетекен совхозсем, колхозсем нумай.

Много скотоводческих совхозов и колхозов имеется там уже сейчас.

Совет влаҫӗ ҫеҫенхирте куҫса ҫӳрекенсен пурӑнӑҫне аванлатас тӗлӗшпе тата ҫеҫенхирте выльӑх ӗрчетес ӗҫе хӑпартас тӗлӗшпе мӗн туни // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.