Corpus of the Chuvash language

Шурлӑхлӑ тундрӑра мӑксем тата шур ҫырли лайӑх ӳсет, анчах унта кӑлкан ӳсмест.

В болотистой тундре хорошо растут мхи и клюква, но не растет ковыль.

Ҫутҫанталӑк зонисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Сивӗ тундрӑра, ӗмӗрхи шӑн ҫинче япаласем начар ҫӗреҫҫӗ, ҫавӑнпа ӳсентӑран юлашкийӗсем унта ҫӗрмесӗр выртаҫҫӗ.

В холодной тундре на вечной мерзлоте гниение происходит слабо, и растительные остатки сохраняются не перегнившими.

Ҫутҫанталӑк зонисем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта хӗлле сивӗсем пулманпа пӗрех.

Там зимой почти не бывает морозов.

Климат // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Крымӑн кӑнтӑрти хӗррине тата Кавказӑн Хура тинӗс хӗрринчи вырӑнсене ҫурҫӗрти сивӗ ҫилсенчен тусем хӳтӗлесе тӑраҫҫӗ, ҫавӑнпа унта климат ӑшӑ, тропик ҫумӗнчи пек.

Южный берег Крыма и Черноморское побережье Кавказа защищены с севера от холодных ветров горами и имеют теплый подтропический климат.

Климат // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хӗвелтухӑҫнелле кайнӑҫемӗн унта Атлантика океанӗнчен вӗрекен ҫилсем сахалрах ҫитеҫҫӗ, ҫавӑнпа та унталла хӗл сивӗрех те сивӗрех пулать, ҫу типӗрех те шӑрӑхрах пулса пырать.

Чем дальше на восток, тем меньше доносятся ветры с Атлантического океана, и поэтому зима становится суровее, а лето суше и жарче.

Климат // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта ҫулла хӗвел епле пӑхать, мӗнле ӑшӑтать, хӗлле тата епле?

Как светит и греет там солнце летом, как —зимой?

Климат // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Карта ҫине пӑхсан, ҫакӑ курӑнса тӑрать: ССР Союзӗ вӑл — тӳрем ҫӗршыв; унта айлӑм тӳремлӗхсем, ҫӳллӗ тӳремлӗхсем сарӑлса выртаҫҫӗ.

По карте видно, что СССР — равнинная страна, страна низменных и возвышенных равнин.

Ҫӗр ҫийӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Эпир уйрӑм зонӑсенчи ҫутҫанталӑкпа, вӑл зонӑри халӑх мӗн ӗҫлесе пурӑннипе тата унта социализм строительстви мӗнле пынипе паллашрӑмӑр.

Мы познакомились с картинами природы, трудовой деятельностью населения и социалистическим строительством по отдельным природным зонам.

III. ССР Союзне пӗтӗмӗшпе пӑхса тухни // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Нумаях та пулмасть ун вырӑнӗнче сап-сарӑ хир ҫеҫ выртатчӗ, халӗ унта пит аван ҫуртсенче нефть тупнӑ ҫӗрте ӗҫлекен темиҫе пин рабочи пурӑнать.

Еще недавно на его месте была голая степь, а теперь здесь, в прекрасных зданиях, живут тысячи рабочих-нефтяников.

Кавказра нефть кӑларни // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Заводра пур ӗҫе те механизациленӗ, унта хальхи вӑхӑтри чи лайӑх машинӑсем ӗҫлеҫҫӗ.

На заводе все механизировано, работают лучшие современные машины.

Магнитогорск // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта тӗнчери чи пысӑк домна кӑмакисем туса лартнӑ, вӑл кӑмакасенче тимӗр руди шӑратаҫҫӗ.

Возведены величайшие в мире доменные печи, где производится плавка железной руды.

Магнитогорск // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта тӗрлӗрен руда, ҫӗркӑмрӑк, хаклӑ йышши чулсем тата нефть выртать.

всевозможные руды, каменный уголь, ценные камни и, наконец, нефть.

Кавказри хуҫалӑх строительстви // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Унта темиҫе гидростанци туса лартнӑ.

Уже выстроен целый ряд гидростанций.

Кавказри хуҫалӑх строительстви // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тӗп ялӗнче электричество ҫутти ҫутӑлса кайрӗ, унта Сванети ҫӗршывӗнчи пирвайхи пысӑк мунча лартнӑ.

В главном селении загорелось электричество, выстроена первая в Сванетии большая баня.

Сванетире // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Сванетире ӗлӗк урапа курман, унта уйри тырра, утта ҫунасемпе турттарнӑ; ҫурӑм хыҫне япала ҫакса ҫынсем тусем урлӑ ҫуран е лаша ҫине утланса ҫӳренӗ.

Сванетия не знала колес — хлеб с полей и сено возили на санях, а люди с вьюками пробирались через горы пешком или верхом.

Сванетире // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫав халӑхсен ялӗсем ту айккисем тӑрӑх тата шыв айлӑмӗсем тӑрӑх ӑҫта кирлӗ унта сапаланса ларса тухнӑ.

По склонам гор и по долинам рек разбросаны их селения.

Кавказри горецсем мӗнле пурӑнаҫҫӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Аяла ансан, эпир ансӑр та тӑвӑр урама кӗрсе кайрӑмӑр; япаласем тиенӗ икӗ ашак унта тӗл пулсан, пӗр-пӗринчен аран анчах иртсе кайма пултараҫҫӗ.

Спустившись вниз, мы вышли в улицу, такую узкую и тесную, что два вьючных осла едва-едва могли бы тут разойтись.

Кавказ тӑвӗсем хушшинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Хамӑра ҫул кӑтартакан ҫынсем те курӑнаҫҫӗ унта.

И фигуры проводников.

Кавказ тӑвӗсем хушшинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫавна пӑхса тӗлӗннипе эпир унта тахҫанчченех тӑраттӑмӑрччӗ пулӗ, анчах аялтан пирӗн паталла тинӗс пек чӳхенекен шурӑ тӗтре пӗлӗчӗсем шуса киле пуҫларӗҫ.

Пораженные величием картины, мы долго еще простояли бы здесь, но снизу неслось на нас море колышащихся белых волн тумана.

Кавказ тӑвӗсем хушшинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кашни кунах унта старик кӗтӳ ачийӗ кӗтсе ҫӳрекен кӗтӳ таврӑнассине кӗтсе ларнӑ, ҫӗҫӗпе пит ӑстан йывӑҫ кашӑксем касса тунӑ.

Здесь дед целыми днями поджидал возвращения пасущегося с подпаском стада и искусно вырезал ножом деревянные ложки.

Кавказ тӑвӗсем хушшинче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.