Corpus of the Chuvash language

Эпир хут ҫине (чертеж ҫине) пысӑк ҫӗр аслӑшне, сӑмахран пӗтӗм облаҫе е пӗтӗм государствӑна ӳкеретпӗр пулсан, ҫавӑн пек ӳкерчӗке географа картти теҫҫӗ.

Если же мы изображаем на чертеже большое пространство, например целую область или целое государство, то такой чертеж называется географической картой.

Географи картти мӗн вӑл? // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Тӗллӗн-тӗллӗн уҫӑ вырӑнсем те пур, вӗсене — шурлӑх ани теҫҫӗ.

Местами осталась и совсем открытая вода — «окна».

Шурлӑх // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

— Ҫак вырӑна шыв вӑрри (устье) теҫҫӗ.

— Вот это место называется устьем ручья.

Пӗчӗк ҫырма // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Учительница пире шыв юхса пыракан путӑк вырӑна шыв ҫулӗ теҫҫӗ, — терӗ.

Учительница сказала: «Углубление, по которому тенет ручей или река, называется, руслом».

Пӗчӗк ҫырма // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ӑна Чӑрӑшлӑх ҫырми теҫҫӗ, мӗншӗн тесен вӑл чӑрӑш вӑрманӗ витӗр юхса выртать.

Его называют Елицей, потому что он протекает по еловому лесу.

Пӗчӗк ҫырма // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫав тӗлте шыв тепӗнчен ҫӑлкуҫ тапса тӑрать, урӑхла ӑна шывкуҫ теҫҫӗ.

В этом месте на дне бьет- родник, или, как говорят, ключ.

Ҫӑлкуҫсем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ҫынсем: «Епле юхтарать», теҫҫӗ те часрах пӳрте, хӳтте кӗрсе пытанма васкаҫҫӗ.

«Какой ливень», — говорят люди и спешат спрятаться в дома, под крышу.

Ҫӗр айӗнчи шыв // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ялхуҫалӑхӗнче усӑ куракан вырӑнсене ялхуҫалӑхӗн юрӑхлӑ ҫӗрӗсем теҫҫӗ, ун пек ҫӗрсем — уйсем, ҫарансем, вӑрмансем тата ыттисем те.

Участки земли, которые используются для сельского хозяйства, называются сельскохозяйственными угодьями. Сельскохозяйственные угодья бывают разные: полевые, луговые, лесные и другие.

Ҫӗр ҫийӗпе тӗрлӗрен усӑ кураҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ун пеккине ту теҫҫӗ, ун пек вырӑна туллӑ вырӑн теҫҫӗ.

Такие повышения называются горами, а местность — гористой.

Ҫӗр ҫийӗн тӗрлӗ формисем // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Ӳкерчӗксем (чертежсем) тума пӗчӗклетсе илнӗ виҫене масштаб теҫҫӗ.

Условная уменьшенная мерка, по которой делают чертежи, называется масштабом.

Япаласен хушши мӗн чухлине ӳкерчӗк ҫинче мӗнле паллӑ тӑваҫҫӗ // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Хӑш чухне ҫапла та калакалаҫҫӗ: «Пирӗн ялтан хулана виҫӗ кун лашапа е пилӗк кун ҫуран каймалӑх», теҫҫӗ, е «Пирӗн ялпа вӑрман хушши — пилӗк сехет утмалӑх», теҫҫӗ.

Говорят иногда так: «От нашего поселка до города — три дня езды, или пять дней ходьбы», «От нашего села до леса — пять часов ходьбы».

Тӗрлӗ пунктсен хушшисенӗ (инҫӗшпе ҫывӑхӑшне) пӗлесси // Никифор Ваҫанкка. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 132 с.

Паян, ирхине сакӑр сехетре, унан ҫӗнӗрен «хатӗрленӳ» тенине ирттермелле пулнӑ, ӑна ӗнтӗ вӗҫев умӗнхи хатӗрленӳ, теҫҫӗ, унтан вара, парашют тӑхӑнса, самолет ҫине лармалла пулнӑ.

Help to translate

Кунтан — ҫӑлтӑрсем патне! // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Ман ҫинчен тем тӗрлӗ элек сараҫҫӗ, эпӗ аманнӑ ҫынна пӑрахса хӑварнӑ, унтан тухтӑра тата ытти юлташсене ҫул кӑтартса пама кайман, теҫҫӗ…

Help to translate

21. Тайгари пикник // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Паллах, эсир пӗлетӗр: кунта пурӑнакан ҫынсем вӑрттӑнрах пулма тӑрӑшаҫҫӗ, Таежнӑя пӗлсе ҫитме ҫукки ҫинчен, вӑл хаяр пулни ҫинчен нумай калаҫаҫҫӗ, ӑна тинӗс теҫҫӗ, тата ытти те.

Help to translate

21. Тайгари пикник // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Ҫӗпӗрте ӑна «складыш» теҫҫӗ.

Help to translate

21. Тайгари пикник // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Мана Гладышев, Константин Георгиевич Гладышев, теҫҫӗ.

Help to translate

20. «Ан ӗненӗр ӑна, ан ӗненӗр!..» // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Вася ҫинчен вӑл вӑхӑтра хаҫатсенче ҫырчӗҫ — сварщиксен чи лайӑх бригадирӗ, теҫҫӗ.

Help to translate

20. «Ан ӗненӗр ӑна, ан ӗненӗр!..» // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Ҫакна ӑна юрату, теҫҫӗ, анчах эсӗ ӑна хӑюллӑнах совеҫ тесе калама та пултаратӑн.

Help to translate

12. Ыйтусемпе ответсен каҫӗ // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Ҫапла вӗт-ха, ҫав «нормӑсене» пула ҫакӑ вӑл — урӑх ҫынна юратни — «аморальнӑй япала» пулать, тепӗр майлӑ ӑна тата пурнӑҫра хӑйне тӗрӗс мар тытни» теҫҫӗ…

Help to translate

12. Ыйтусемпе ответсен каҫӗ // Леонид Агаков. Чаковский А. Б. Инҫетри ҫӑлтӑр ҫути: повесть / А. Б. Чаковский ; вырӑсларан Леонид Агаков куҫарнӑ. — Шупашкар: Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1966. — 275 с.

Тата активлӑ, позитивлӑ, савӑк кӑмӑллӑ Римма Минулловнӑна тӑванӗсемпе пӗлӗшӗсем шӳтлесе «пирӗн МЧС» теҫҫӗ, мӗншӗн тесен вӑл никама та пулӑшма ӳркенмест — кама та пулин пӳрте тирпейлеме, кама та пулин ҫӗрулми пуҫтарма пулӑшать.

А еще активную, позитивную, жизнерадостную Римму Минулловну родные и знакомые в шутку называют «наша МЧС», потому что никогда и никому не отказывает в просьбе — кому-то поможет убраться в доме, кому-то собрать картофель.

Бухгалтер профессийӗ еткерлӗхпе куҫнӑ // Галина ВАРИКОВА. https://sutasul.ru/articles/obshchestvo/ ... -n-3453052