Corpus of the Chuvash language

Тӑпрара тӑварсем нумай тӗлте солянка ятлӑ курӑксем тӗлпулаҫҫӗ.

В местах, где в почве много солей, встречаются особые растения — солянки.

Типӗ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӑл курӑксем уяр ҫанталӑкран хӑрамаҫҫӗ.

Которые тоже не боятся засухи.

Типӗ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тюльпансем чечекӗсене тӑкаҫҫӗ, шана-шана каяҫҫӗ, курӑксем те ӗнсе типсе лараҫҫӗ.

Тюльпаны отцветают и увядают, травы выгорают.

Типӗ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Йӑлтӑркка чечексем часах тӑкӑнса пӗтрӗҫ, ҫуллахи шӑрӑх кунсем пуҫлансанах, симӗс курӑксем те типсе кайрӗҫ.

Быстро отцвели ее яркие цветы, и первые жаркие летние дни высушили зеленые травы.

Типӗ ҫеҫенхирсенче // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Уяр, типӗ ҫанталӑк пӗтермесен, ҫеҫенхирте пурте пит аван пулать: курӑксем ытла та аван ҫитӗнеҫҫӗ, тырпул пит лайӑх пулать тата сад-пахчасенче те темӗн тӗслӗ ҫимӗҫ пулать.

Если нет губительной засухи, то степь дает обильные урожаи — родит роскошные травы, прекрасные хлеба и разнообразнейшие плоды и овощи.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Кашни ҫулах ҫав курӑксем ӳссе ҫитсе типе-типе кайнӑ та ҫавӑнтах ҫӗрсе пынӑ.

Каждый год вырастали, засыхали и перегнивали эти травы.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Авалтанпах унта ҫӗре кашни ҫулах ҫеҫенхирти ҫӑра курӑксем хупласа пынӑ.

Веками земля из года в год покрывалась густыми степными травами.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Шӑрӑхпа типӗ уяр ҫанталӑка чи вӑйлӑ тӳсме пултаракан курӑксем ҫеҫ тӑрса юлчӗҫ: кӑлкан, типчак тата тӗрлӗ хыт-хурасем.

Остаются только самые выносливые к жаре и засухе растения — ковыль, типчак и разные бурьяны.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсен чечекӗсем тӑкӑннӑ, вӑррисем пулса ҫитнӗ, вӑл курӑксем хӑйсен пурӑнӑҫне пурӑнса ирттернӗ ӗнтӗ.

Отцвели их цветы, созрели семена, и они окончили свой жизненный круг.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫеҫенхирте темӗн тӗслӗ чечек кӑларса ларнӑ курӑксем пурте пӗтеҫҫӗ.

Исчезают все растения, которые роскошным цветным ковром покрывали степь.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсем вӑрӑм ансӑр ҫулҫӑллӑ ҫӳллӗ курӑксем.

высокие травы с длинными и узкими, как щетинки, листьями.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫуркуннехи пекех, ҫеҫенхирте халӗ те темен чухлӗ курӑк ларать, анчах халӗ ӗнтӗ урӑх йышши курӑксем ӳсеҫҫӗ, чечексем сахалланаҫҫӗ, кӑлкан тата типчак курӑкӗ тапса тухать.

Степь все так же покрыта роскошным ковром, как и весной, но ковер уже другой. Меньше стало цветов, пышно разрослись ковыль и типчак —

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсем вырӑнне шӑрӑх уяр ҫанталӑка тата тӑпрара нӳрӗк сахаллине лайӑх тӳсекен курӑксем шӑтса тухаҫҫӗ.

На смену им появляются растения, которые хорошо выносят жаркую сухую погоду и недостаток влаги в почве.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫеҫенхирти ирех шӑтса ӳсекен курӑксем чечекӗсене тӑкаҫҫӗ те типсе лараҫҫӗ.

Отцветают и пропадают ранние степные растения.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсем валли апат хӑйсен таврашӗнчех темӗн чухлӗ, вӑл — ҫеҫенхирти курӑксем.

Она находится вокруг них в изобилии — это степные растения.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Вӗсем хыҫҫӑн вара урӑх курӑксем те шӑтса тухаҫҫӗ.

Затем появляются различные травы.

Хура тӑпраллӑ ҫеҫенхирти ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Типӗтнӗ шурлӑхсем вырӑнӗнче тырпулсем хумханса лараҫҫӗ, выльӑх апачӗлӗх акнӑ курӑксем ешереҫҫӗ.

На осушенных болотах колосятся хлеба, зеленеют кормовые травы.

Сталин ячӗпе тӑракан Шурӑ тинӗс — Балтика каналӗ // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Ҫӗр шӑтӑкӗсенче темен чухлӗ поляр шӑшийӗ — пеструшка пурӑнать, вӗсем лишайниксем тата тундрӑри урӑх курӑксем ҫисе тӑранса пурӑнаҫҫӗ.

В норах живет множество полярных мышей — пеструшек, которые питаются лишайником и другими растениями тундры.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Сивӗ ҫилсем тивмен хӳтӗ вырӑнсенче ҫеҫ йӑмӑх чечеклӗ курӑксем ӳсеҫҫӗ.

Только в местах, защищенных от холодных ветров, растут травы с яркими цветами.

Тундрӑри ҫутҫанталӑк // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.

Тӗллӗн-тӗллӗн имшеркке ӳсентӑрансем: чӑпар лишайниксем, симӗс минтер пек курӑнакан мӑксем, шултӑра чечеклӗ лутра курӑксем — поляр мӑкӑнӗ, незабудкӑсем, шӑнкрав курӑксем шӑтса тухаҫҫӗ.

Местами выступает тощая растительность: пестрые лишайники, зеленые подушки мхов, низкорослые травы с крупными цветами — полярными маками, незабудками, колокольчиками.

Поляр утравӗсем // Чӑваш кӗнеке издательстви. Географи: пуҫламӗш шкулӑн тӑваттӑмӗш класӗнче вӗренмелли кӗнеке / Л. Г. Терехова, В. Г. Эрдели; РСФСР Ҫутӗҫ халӑх комиссариачӗ. — Шупашкар: Чӑваш АССР государство издательстви, 1941. — 144 с.